മലയാള സിനിമാ ലോകത്തിന് അന്ന് വരെ അപരിചിതമായിരുന്ന സൗന്ദര്യ സങ്കൽപ്പങ്ങൾക്ക് രൂപവും, ഭാവവും നൽകി കടന്നു വന്നൊരു സംവിധായകൻ. വിധി മാത്രമല്ല, വിസ്മയവും വരച്ചൊരുക്കാവുന്നതാണെന്ന് മലയാള സിനിമയെ ബോധ്യപ്പെടുത്തിയ കലാകാരൻ. വരകളുടെയും വർണങ്ങളുടെയും ലോകത്ത് ജനിച്ച കഥകൾ സെല്ലുലോയിഡിലേക്ക് ചാലിച്ച് മായികരൂപം നൽകി, മലയാള സിനിമയിൽ ദൃശ്യശിൽപ്പത്തിന്റെ പുതിയൊരു വഴികാട്ടിയായിരുന്ന മലയാളത്തിന്റെ സ്വന്തം ‘ഭരതൻ’. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ജന്മദിനമായ നവംബർ 14 അതുകൊണ്ടുതന്നെ മലയാളിയുടെ സിനിമാമനസിൽ മലയാള സിനിമയുടെ ദൃശ്യഭാഷയെ പുനർനിർവചിച്ച സൃഷ്ടാവിനോടുള്ള ആദരവും സ്മരണയും കൂടിയാണ്. മലയാളത്തിന്റെ എക്കാലത്തെയും ക്ലാസ്സിക്കൽ സംവിധായകൻ ഭരതന് സെല്ലുലോയ്ഡിന്റെ ഹൃദയം നിറഞ്ഞ ജന്മദിനാശംസകൾ.
ചിത്രകാരന്റെ കണ്ണിലൂടെ സിനിമയെ കണ്ട മനുഷ്യനായിരുന്നു ഭരതൻ.1946-ൽ വടക്കാഞ്ചേരിയിൽ പാലിശ്ശേരി പരമേശ്വര മേനോന്റെയും കാർത്തികായനി അമ്മയുടെയും മകനായി ജനിച്ച ഭരതന്റെ കലാപ്രതിഭയുടെ ആദ്യ അധ്യായങ്ങൾ ചിത്രരചനയിലായിരുന്നു. വരയും വരയിലുണ്ടാകുന്ന ഇടവേളയും, നിറവും അതിനുമപ്പുറം ഒഴുകുന്ന നിശ്ശബ്ദതയും ഇവയെല്ലാം അദ്ദേഹത്തിന്റെ ആത്മാവിന്റെ ആഴങ്ങളിൽ ആരവമില്ലാതെ മുളച്ചുവളർന്നു. ജീവിതം മുഴുവൻ സംരക്ഷിച്ചിരുന്ന ആ ദൃശ്യചിന്തയാണ് ഭരതൻ പിന്നീട് മലയാള സിനിമയുടെ പകൽപോലുമില്ലാത്ത സൗന്ദര്യമാക്കി തീർത്തത്.
അമ്മാവനും പ്രശസ്ത സംവിധായകനുമായ പി.എൻ. മേനോൻ സിനിമാലോകത്തിന്റെ വാതിൽ തുറന്നുകൊടുത്തപ്പോൾ, ഭരതൻ ആദ്യം കലാസംവിധായകനായാണ് ആരംഭിച്ചത്. വിൻസെന്റ് സംവിധാനം ചെയ്ത ഗന്ധർവ ക്ഷേത്ര ചിത്രമാണ് ആദ്യത്തെ സ്പർശം. പക്ഷേ ആ സ്പർശം പിന്നെ ഒരു വിപ്ലവമായി വളർന്നു,കലാസംവിധാനം, ചിത്രസംയോജനം, തിരക്കഥ, ഗാനരചന, ഒടുവിൽ സംവിധാനം, എല്ലാ മേഖലകളിലും ഭരതൻ തന്റെ മുദ്ര പതിപ്പിച്ചു.
1975-ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ ‘പ്രയാണം’, ഭരതനെ സ്വതന്ത്ര സംവിധായകനാക്കിയ ചിത്രം. പത്മരാജൻ്റെ തിരക്കഥയും ഭരതന്റെ ദൃശ്യദർശനവും ചേർന്ന ഈ സിനിമ മലയാള സിനിമയുടെ ചരിത്രത്തിൽ തന്നെ ഒരു വഴിത്തിരിവായിരുന്നു. മികച്ച പ്രാദേശിക ഭാഷാചിത്രത്തിനുള്ള ദേശീയപുരസ്കാരം പ്രയാണം സ്വന്തമാക്കിയതോടെ, ഒരു പുതിയ സംവിധായകന്റെ വരവ് സ്പഷ്ടമായി. ഭരതൻ്റെ സിനിമകൾ യാഥാർത്ഥ്യത്തിന്റെരൂക്ഷതയും മനുഷ്യ മനസ്സിന്റെ ത്രസിപ്പിക്കുന്ന വികാരങ്ങളും തമ്മിൽ ഒരു ബാലൻസ് കണ്ടെത്തിയിരുന്നതായിരുന്നു. പണവും പകയും രതിയും ഗൃഹാതുരതയും ജീവിതത്തിന്റെ യഥാർത്ഥ താളങ്ങൾ, കഥയുടെ അതിരുകൾ മറികടന്ന് പ്രേക്ഷകഹൃദയത്തിലേക്കാണ് ഭരതൻ കൊണ്ടുപോയത്. അതിനെയാണ് മലയാള സിനിമ ഭരതൻ ടച്ച് എന്ന് വിളിക്കുന്നത്.
സിനിമയിൽ സംഗീതം ഒരു ഘടകം മാത്രമല്ലെന്ന് ഭരതൻ ഉറച്ചുപറയുന്നവനായിരുന്നു. ഗാനം കഥയുടെ മനസ്സാകണം,കഥാപാത്രത്തിന്റെ ആത്മാവായിരിക്കണം. ഇതാണ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ കാഴ്ചപ്പാട്. സംഗീത സംവിധായകർക്ക് വിഷയം, രംഗത്തിന്റെ വികാരം, കഥാപാത്രത്തിന്റെ ഉള്ളറകൾ എല്ലാം അദ്ദേഹം നിർവ്വചിച്ച് കൊടുക്കും. അദ്ദേഹത്തിന്റെ സ്വന്തം സംഗീതസൃഷ്ടികൾ അതിന്റെ തെളിവുകളാണ്: കേളിയിലെ “താരം വാൽക്കണ്ണാടി നോക്കി” ഇണം ചിത്രത്തിലെ “മാലേയ ലേപനം”, “അമ്പാടിക്കുട്ടാ” കേളിയിലെ “ഓലേലം പാടി”, സംഗീതത്തിൽ താളബോധം, രസബോധം, അതിലുപരി കഥയുടെ ശ്വാസകോശത്തെ വായിച്ചെടുക്കുന്ന അതുല്യമായ ചിന്ത. ഇതാണ് ഭരതനിലെ സംഗീതജ്ഞൻ.
ഭരതൻ കഥകൾ സംസാരിച്ചുപറയുന്നവനായിരുന്നു. ഒരു പകൽപക്ഷിയോട് വരെ സമ്മതം ചോദിച്ച് കഥ മുന്നോട്ട് കൊണ്ടുപോകുന്നവൻ. “കഥകൾ ആരും മോഷ്ടിക്കില്ല കാരണം നമ്മുടെ കഥ നമ്മുടേതാണ്”എന്ന് പറയുന്ന ആ ആത്മവിശ്വാസം അദ്ദേഹത്തിന്റെ സൃഷ്ടിപ്രപഞ്ചത്തിന്റെ ഒരു അടിസ്ഥാനം. വടക്കാഞ്ചേരി അദ്ദേഹത്തിന്റെ മനസ്സിലെ ശാശ്വത കഥാശാല. അവിടെനിന്നാണ് തകര, പാമരം, പാഥേയം, അമരം പോലുള്ള ചിത്രങ്ങൾ ജനിച്ചത്. പ്രകൃതിയുടെയും നാട്ടിന്റെയും സാധാരണക്കാരുടെയും ജീവതധാരകളുടെയും നന്മയൊപ്പമുള്ള ആ സ്വാഭാവികതയാണ് ഭരതനെ വേറിട്ടുനിർത്തുന്നത്.
ഭരതന്റെ ചിത്രങ്ങളിലൂടെ പത്തൊമ്പതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ ശൈലിയിലുള്ള ദൃശ്യകലാഭാസുകൾ നമുക്ക് കാണാം. ഒരു പെയിന്റിങ്ങ് പടിപടിയായി ജീവനോടെ മാറുന്നതുപോലെ. ‘വൈശാലി’, ഭരതന്റെ ചിത്രകാരസ്വഭാവം ഏറ്റവും തിളങ്ങുന്ന സിനിമ. ഓരോ സീനും അദ്ദേഹം ചിത്രമായി വരച്ചു വച്ചതിന്റെ പകർപ്പുപോലെ. മഴയുടെ മണവും മണ്ണിന്റെ നിറവും വെളിച്ചത്തിന്റെ മൃദുലതയും വൈശാലി ഒരു ദൃശ്യാഭിഷേകം തന്നെയായിരുന്നു.
‘ചുരം’, മണ്ണിന്റെ നിറം മാത്രം ഉപയോഗിച്ച് ഭരതൻ ഒരുക്കിയ ഫ്രെയിമുകൾ മലയാള സിനിമയിൽ ഇന്നും തുല്യരില്ലാത്തവിധം സ്പഷ്ടമാണ്. വർണ്ണസംയോജനത്തിലൂടെ കഥ പറയുന്ന ഒരു സംവിധായകൻ. ‘ചാമരം’ പച്ചയുടെ പശ്ചാത്തലത്തിൽ പച്ച സാരിയണിഞ്ഞ സെറീന വഹാബ് പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്ന ഗാനം—സിനിമാ-സൗന്ദര്യത്തിന്റെ വാചകമെപ്പോഴും മാറ്റിയ ഒരു ദൃശ്യഭ്രമം. ‘തേവർമകൻ’, ശിവാജിഗണേശനും കമൽഹാസനും ഒന്നിച്ചെത്തിയ അമരക്ലാസിക്. തമിഴിലെടെ ഏറ്റവും മികച്ച ചിത്രങ്ങളിൽ ഒന്നായി വിലയിരുത്തപ്പെടുന്ന ഈ സിനിമ പിന്നീട് വിരാസത് എന്ന പേരിൽ ഹിന്ദിയിൽ പ്രിയദർശൻ റീമേക്ക് ചെയ്തു.
സ്ത്രീകളുടെ ഉള്ളറകളെ തുറന്നുകാട്ടിയ സംവിധായകൻ എന്ന നിലയിലും അദ്ദേഹം പ്രശസ്തനാണ്. ഭരതൻ്റെ നായികമാർ ഒരിക്കലും സദാചാരത്തിന്റെ ഇരകളായിരുന്നില്ല. വികാരങ്ങളുടെ പൂർണ്ണ മനുഷ്യരായിരുന്നു. വലിയ ചുവന്ന പൊട്ടും യാഥാർത്ഥ്യമാർന്ന അലങ്കാരങ്ങളും, മുറിവുകളുള്ള ഹൃദയവും ആഗ്രഹങ്ങളുള്ള മനസ്സും,ഇങ്ങനെയാണ് ഭരതൻ സ്ത്രീകളെ അവതരിപ്പിച്ചത്. വെങ്കലത്തിലെ കുഞ്ഞിപെണ്ണും, വൈശാലിയിലെ മാലിനിയും സമൂഹത്തിന്റെ ചിന്തകളെ ചോദ്യം ചെയ്ത കഥാപാത്രങ്ങളായിരുന്നു.
1998 ജൂലൈ 30-ന് ഭരതൻ അന്തരിച്ചു. എന്നാൽ വിടവാങ്ങിയത് ആദ്ദേഹത്തിന്റെ ശരീരം മാത്രം. സൃഷ്ടാവ് ഇന്നും ജീവിക്കുന്നു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ 40 ചിത്രങ്ങളിലും, പത്മരാജനുമായുള്ള അമരബന്ധത്തിലുമുള്ള കലയിലാണ് ഭരതൻ നമ്മോടൊപ്പമുള്ളത്. റീമേക്കുകൾക്കായി തിരിച്ച് വരുന്ന അദ്ദേഹത്തിന്റെ ചിത്രങ്ങൾ ഭരതന്റെ പ്രസക്തി ഇതുവരെ നഷ്ടപ്പെട്ടിട്ടില്ലെന്ന് തെളിയിക്കുന്നു. മലയാള സിനിമയിലെ ഏറ്റവും ജിദ്ദിയായ, ഏറ്റവും സുന്ദരമായ ഒരു ക്യാൻവാസ്—അതിന്റെ പേരാണ് ഭരതൻ. ഭരതനെ ഓർമ്മിക്കുമ്പോൾ നമ്മളൊരു സംവിധായകനെ മാത്രമല്ല ഓർക്കുന്നത്
വരകളിൽ നിന്നു കഥ കണ്ടെത്തിയ മനുഷ്യനെയാണ്, വേദനയിൽനിന്ന് സംഗീതം കേട്ട സംവിധായകനെയാണ്, മനുഷ്യഹൃദയത്തെ ചിത്രമാക്കിയ കലാകാരനെയാണ്. മലയാളത്തിന്റെ അതുല്യ പ്രതിഭയ്ക്ക് ഒരിക്കൽ കൂടി ജന്മദിനാശംസകൾ.